An example search has returned 50 entries

’adah

’Ałk’idą́ą́’ ’ayóo nahałtin ńt’éé’.

long.ago very areal-rain.I past

’Átséétł’éédą́ą́’ lą’í nahoołtą́.

before-last.night many around-3-rain.P
listenloadingplaying

It rained hard the night before.

-ááłk’iis

-ba’

-ísh

listenloadingplaying

enclitic for yes/no questions

Béeso bá hooghandi béeso ch’ééh ’adííníshkeed.

money 3-for house-at money in.vain 1-ask.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.

formerly Gallup-at 1-live.I past
listenloadingplaying

I used to live in Gallup. I lived formerly in Gallup.                                                                                                                                                              

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ shichidí naaki. K’ad ’éí t’ááłá’í.

formerly 1-car two now it one
listenloadingplaying

I used to have two cars. Now I have only one.

Chidí ’anáshdlééh, háálá doo naalnish da.

car 3-1-repair.I because NEG 3-work.I NEG

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghą́ą́’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Dá ák’ehdi shizhé’é bił nishishnish j́į́į́dą́ą́. (YM 1968: 598)

Plant.field-at 1-father with 3-1-worked.P today.past
listenloadingplaying

I worked in the field with my father today.

deeshbish

3DO-1-boil.it.F

Dibé yázhí bitsį’ bíchą́ yídéeshni’.

lamb 3-meat 3-crave 3-addicted.NP

Dichin bik’ee doo bííchįįd da.

hunger 3-account neg 3-become.hopeless.P neg
listenloadingplaying

On account of famine conditions have become hopeless.

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

doo --- le’ ’át’éégóó

listenloadingplaying

used with the optative mode to produce a meaning roughly equivalent to “proof against”

díníłkaad

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).I

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I
listenloadingplaying

Why are you afraid?

Haa néelą́ą́’ nidá’ák’eh?

how 3-much.N 2-cornfield
listenloadingplaying

How many cornfields do you have?

hadajiłgéésh

pl-3DO-4dpl-cut.it.out.I

hah

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with area-good.N neg

haidééłbįįd

3DO-3-fill.something.up.with.it.P

háádóó

listenloadingplaying

where from (specifically)

Háí dahoneesná, Kinłánídę́ę́’ ’Óola yee ’ádadójíhígíí doodago Gah Bikee’ Taah Yí’áhídę́ę́’ Hado yee ’ádadójíhígíí daats’í?

who pl-3-win.P Denver-from nugget 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom or Florida-from heat 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom perhaps

Háísh yiską́ągo ’adoogis?

who-Q tomorrow 3-wash.F
listenloadingplaying

Who will do the laundry tomorrow?

Háágóósh díníyá?

where-to-Q 2-go.I
listenloadingplaying

Where are you going?

k’adę́ę

Kin Łánídi naashnish háálá ’áadi shaghan.

Flagstaff 1-work.I because there 1-live.NI

Mą’iitsoh shik’iilwodgo tsékooh góyaa bidááłgo’.

wolf 1-3-attack-COMP canyon areal-down 3-1-push.P
listenloadingplaying

When the wolf attacked me I pushed him down into the canyon.

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Naat’áanii bich’į’ yáshti’.

leader 3-toward 1-talk.I

Nédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.

1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.P
listenloadingplaying

I sat down and put my feet on the table.

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?

2-car-Q where-at 3-2-park.P

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

niyą́

3DO-2-eat.it.I

Nizhe’é ha’át’íísh yaa naaghá?

2-father what-Q 3-about 3-do.CI

niłbéézh

3DO-2-boil.it.I

Sha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.

1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.P

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaanáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.

hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI future

Tó bąąhjí naa’ołí k’idíílá.

Tsé ’ayóí ’áníłtso léi’ tsékooh góyaa hadah ch’ééłmááz.

rock remarkably large INDEF canyon areal-down areal-edge out-3-1-roll.P

Tł’éédą́ą́, yá’át’ééhgo iiłhaaz. Night.last good.GO 1-sleep.P

Night.last good.GO 1-sleep.P

yishą́

3DO-1-eat.it.I

Ániid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.

Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NI

Ła’ damóo yę́ędą́ą́’ dah ’iyétł’ónée, k’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół.

one Sunday past up 3-1-set.P-past now middle-toward 1-weave.Prog